De betekenis van Leo Polak

[fred neerhoff]

@Fred: een fatsoensrakker!? Lees zijn werk...Je bent hier echt de weg kwijt

Ik zeg dat natuurlijk niet zomaar, maar juist omdat ik z'n werk las. Ik kom hier op terug en we zullen zien wie hier de weg kwijt is.

[fred neerhoff]

Over Leo Polak

Als atheïst bestreed Leo Polak uiteraard de gebodsmoraal van de geopenbaarde godsdiensten (een moraal die ingegeven wordt via bijvoorbeeld de tien geboden). In plaats daarvan bepleitte hij een autonome, op de menselijke rede gebaseerde moraal.

In zijn Radio-rede 'Natuurwet, Denkwet, Zedewet', gehouden op 27 april 1932 voor de V. R. O. claimde Leo Polak het bestaan van een algemene, universele, onveranderlijke zedenwet: een normatieve gedragsregel die even waar zou zijn als de natuurkunde wetten van de fysica of de wetten van de logica in de wiskunde. Een universele regel volgens welke het innerlijke van de mens (zijn "gezindheid") het morele goed en kwaad onderscheidt en beoordeelt. Polak doelde daarmee op de Gulden Regel van de moraal (behandel de ander zoals je zelf behandelt wilt worden).

Bij zijn interpretatie van de Gulden Regel maakte Leo Polak naar mijn mening evenwel een kardinale denkfout. Immers, de wetten (empirisch gevonden regels) van de fysica gelden onafhankelijk van tijd, plaats en waarnemer: ze zijn objectief. Daarentegen is de morele strekking van de Gulden Regel slechts ondubbelzinnig binnen een waardengemeenschap maar is daarbuiten niet valide: Polak’s zedenwet is relatief of subjectief.

Leo Polak baseerde zijn universele zedenwet op de aanname dat elk mens het verschil tussen "goed" en "kwaad" kent. Maar hij leek zich daarbij onvoldoende te realiseren dat wat de één als (innerlijk) "goed" kent, de ander als (innerlijk) "kwaad" kan herkennen.

Voorbeeld: binnen een fel-antisemitisme, christelijke of islamitische waardengemeenschap staan de joden voor "het kwaad", terwijl de joodse gemeenschap daar uiteraard zèlf een diametraal afwijkend waardeoordeel over heeft.

Met zijn zedenwet kwam Leo Polak naar mijn mening ook zelf op een dwaalspoor. Nog in 1933 (het jaar waarin Hitler in januari aan de macht kwam) stelde hij in zijn Radio-rede 'De grote kentering en de nieuwe taak' dat "een grote, dubbele waan de wereld aan de rand van de afgrond heeft gebracht:
1. de waan van het bovennatuurlijk kerkgeloof, het supra-naturalisme en
2. de waan van het blinde noodlot der natuur, van het naturalisme." (lees het materialisme, lees - het is 1933! - het communisme.)

In beide Radio-redes rept Leo Polak met geen woord over de waan van het fascisme, noch die van het nationaalsocialisme!

[David Bakker]

.In beide Radio-redes rept Leo Polak met geen woord over de waan van het fascisme, noch die van het nationaalsocialisme!

Wat wil je daar mee zeggen? Dat hij het echte gevaar niet zag?

[fred neerhoff]

Wat wil je daar mee zeggen?

Ik constateer slechts. Eerst de feiten.

[hagenaars]

@Fred. je noemt iemand fatsoensrakker, ik wijs je op zijn verdiensten, die geenszins op die kwalificatie wijzen, jij begint dan over het Nationaal Socialisme, denk je werkelijk dat hij dat niet doorzag?

[David Bakker]

@Fred. je noemt iemand fatsoensrakker, ik wijs je op zijn verdiensten, die geenszins op die kwalificatie wijzen, jij begint dan over het Nationaal Socialisme, denk je werkelijk dat hij dat niet doorzag?

Fatsoenrakker? Ik vrees dat het nog veel erger is. Ben je op de hoogte van Polak's "rassentheorieën" zoals deze worden ontvouwd in zijn boek "Sexuele Ethiek" uit 1936. Daarin bepleit hij een morele verheffing van de mensheid door 'teeltkeus': "...essentiële verheffing van het zedelijk peil der mensheid tot echte zedelijke evolutie: de selectie of teeltkeuze, die het onverbeterlijke slechte uitroeit door het van de voortplanting uit te sluiten en het goede voortplant, in stand houdt, de overhand en de zege verschaft."

[hagenaars]

Het ging om fatsoensrakkerij. Dat verwijt maak je niet waar. Waar lees jij een rassentheorie?

[David Bakker]

Ik vond dit: http://www.knhg.nl/bmgn2/W/Wiersma__L._ ... -natio.pdf ,waaruit ik de indruk krijg dat er veel gepraat werd.

Zeker niet slechts gepraat: Volgens Wiersma droeg het Comité er bijvoorbeeld toe bij dat de NSB in 1937 een verkiezingsnederlaag leed. De rol van Leo Polak in relatie tot het Comité blijft met deze bron echter onbekend.

In het boek “De NSB. Ontstaan en opkomst van de Nationaal-Socialistische Beweging, 1931-1935”’ van Robin te Slaa en Edwin Klijn, Boom 2009, blz. 33, lees ik:

“Als eindcensuur van dit onderzoek is gekozen voor het einde van 1935, een tijdstip dat kan worden beschouwd als het omslagpunt in de vooroorlogse ontwikkeling van de NSB. De beweging telde destijds rond de 50.000 leden, een aantal dat zij in de jaren voorafgaande aan WOII nooit meer zou halen. Na de landdag in oktober 1935 manifesteerde de NSB zich in toenemende mate als nazigezind en zakte zij steeds dieper weg in het maatschappelijke en politieke isolement, dat uiteindelijk zo kenmerkend was voor de beweging aan de vooravond van de oorlog. In mei 1940 was de beweging van Mussert gereduceerd tot een sekte van 27.000 zielen, die naarmate de internationale spanningen opliepen in afzondering van de rest van de Nederlandse samenleving hoopte op betere tijden.
In de door ons beschreven periode 1931 gold de NSB nog als zelfbewuste vertegenwoordiger van een nieuwe revolutionaire ideologie, die onmiskenbaar in opkomst was.”

[David Bakker]

Het ging om fatsoensrakkerij. Dat verwijt maak je niet waar. Waar lees jij een rassentheorie?

Rassentheorie staat tussen haakjes. Ik wil daarmee aanduiden dat Polak zeer "Duits" aandoende ideeën er op na hield. Hij wilde een soort morele üebermensch creëren. Later op de dag kom ik met nog meer citaten. Vrijdenkers zouden er goed aan doen gepaste afstand te nemen van Polak's gedachtegoed.

[David Bakker]

Een übermoralist
In ‘Liever een dode leeuw dan een levende hond’. Over de betekenis van de vrijdenker en humanist Leo Polak (1880-1941)’, onder redactie van Bert Gasenbeek, Papieren Tijger, 2011, bespreekt Floris van den Berg het boek “Sexuele Ethiek” uit 1936 van Leo Polak.

Van den Berg schrijft en citeert op blz. 157 (vetgemaakte citaten zijn van Polak):

“Polak hecht veel waarde aan sexualiteit, maar hij is geen libertijn. Polak gaat uit van het eenmalige heteroseksuele monogame gezin waarin seks bijdraagt aan het geluk van beide echtelieden. Dit is al wel een enorme herwaardering van seksualiteit als iets positiefs, en niet als een zonde. En hoewel de seks niet alleen voor voortplanting is bedoeld, ziet Polak kinderen als doel van de seks binnen het huwelijk. De keuze van de levenspartner krijgt hierdoor een loodzware betekenis: ‘de huwelijkskeus, als ’s mensen geslachtelijke teeltkeus, blijkt van het allerhoogste, van uniek belang, in laatste instantie beslissend, voor de zedelijke verheffing of ontaarding van het mensdom, dus voor wat er in de mensenwereld terecht komt van het zedelijke ideaal, van het rijk der gerechtigheid’ Het gaat Polak dus om een heteroseksueel huwelijk waar kinderen uit voortkomen, in niet mis te verstane bewoordingen schrijft hij: ‘Een steriel huwelijk, hoe gelukkig het ook in concreto kan zijn en blijven, betekent onloochenbaar in abstracto een in essentieel opzicht mislukt huwelijk’.

Op blz. 158 meldt Van den Berg:

“Polak is bang dat betere contraceptiva zouden leiden dat door ‘het geslachtsleven tot louter genotmiddel te verlagen, te worden tot één groot verraad aan huwelijk en toekomst’”

Op dezelfde bladzijde onder het kopje eugenetica worden nog meer schokkende citaten van Polak vermeldt:

"...essentiële verheffing van het zedelijk peil der mensheid tot echte zedelijke evolutie: de selectie of teeltkeuze, die het onverbeterlijke slechte uitroeit door het van de voortplanting uit te sluiten en het goede voortplant, in stand houdt, de overhand en de zege verschaft."

‘Zo alleen kan en moet er voor gezorgd worden, dat een volgende generatie zedelijk sterker, gezonder, reiner, edeler zij dan het voorafgaande. Aldus dient “the survival of the fittest”te worden gelouterd en verheven tot the survival of the best.’

En :
Zo hangt dus het zedelijk wel en wee, de zedelijke opgang of ondergang van de mensheid in laatste instantie af van het geslachtsleven, van de sexuele teeltkeus. En alle leer en opvoeding, geloof en ongeloof kan slechts indirect, niet door karakterwijziging van het individu, maar door invloed op levensopvatting en levensgedrag en speciaal op geslachtsleven, huwelijkskeus en geboorteregeling enz. Via de erfelijkheid het nageslacht en aldus de mensheid helpen veredelen’.

En:
“Aan de beste karakters de beste huwelijks- en voortplantingskansen”

En:

“Toon karakter – Kies karakter – Kweek karakter!”

En op blz. 158/159:

“Zo eist dus de zedelijke eugeniek bewuste ethische selectiepolitiek, met zedelijk genormeerde voortplantingsbelemmeringen (sterilisatie, onschadelijkmaking enz.) en voortplantingsbevordering, met welbewuste, van diep verantwoordelijksbesef doordrongen geboorteregeling.…

Aan het goede, dus aan de besten, behoort de heerschappij, de macht en de heerlijkheid, objectiviteit eist aristokratie, natuurlijk in de ware zin des woord, die alle standen- en kasten- en rassenwaan en derg. principieel te niet doet….

Onvoorwaardelijke plicht is derhalve het zo nauwgezet mogelijk voorkomen van de bevruchting, waar geboorte zedelijk niet verantwoord, dus in diepste zin misdadig is.”

Voorts meldt Van den Berg dat Polak homosexualiteit als een geslachtelijke aandoening aanduidt en prostitutie als een euvel ziet.

Op verzoek van Hagenaars sluit ik af met een fatsoenlijk citaat van de rakker Polak:

“Het andergeslachtelijke naakt der eigen soort is er van nature toe bestemd, meer dan alle andere vormsels der levende natuur, de belangstelling te wekken, aantrekkelijk te zijn; het heeft zijn specifieke natuurlijke gezonde bekoring […] en waar dit levende gezonde naakt als een verontreinigende paria is uitgebannen uit de uit de cultuur en het normale verlangen daarnaar geen bevrediging kan vinden, daar woekeren de giftige pornografie, het ordinaire sensuele blootvertoon van revue, cabaret en “obscure gelegenheid” en het pathologische exhibitionisme, zij alle speculerend op en levend van het ongezond, overprikkeld, heimelijk en verhit hongeren en dorsten naar deze verboden vrucht”

Het valt Van den Berg te prijzen dat hij dit gedachtegoed van Polak aan de orde stelt. Wel probeert hij er - enigszins gekunsteld – een positieve draai aan te geven door Polak een voorloper van de seksuele revolutie te noemen maar dat kan ik echt niet serieus nemen.

De schokkende opvattingen van Polak over sexuele ethiek kunnen naar mijn mening niet als een incident of bedrijfongevalletje worden afgedaan maar zijn een onlosmakelijk onderdeel en de uiterste consequentie van zijn moralistische gedachtegoed dat mij meer en meer tegen de borst begint te stuiten. Je zou eens moeten tellen hoe vaak de termen “zedelijk” of “zedelijkheid” in de teksten van Polak voorkomen. Vrijdenkers zouden er goed aan doen gepaste afstand te houden van het gedachtegoed van Polak.