Gelijkheidsbeginsel

Plaats reactie
David Bakker
Beheerder
Berichten: 1337
Lid geworden op: ma 28 nov 2011, 00:35

Gelijkheidsbeginsel

Bericht door David Bakker »

In de Verlichting staat het gelijkheidsbeginsel centraal. Louis de Jaucourt (1704-1780, bio zie: https://artflsrv03.uchicago.edu/philolo ... gate/1/60/) was één van de belangrijkste Encyclopédisten die ongeveer een kwart van de teksten van de Encyclopédie van Diderot en d'Alembert voor zijn rekening nam. In een lemma omschrijft hij de natuurlijke gelijkheid als:

"Natural Equality is that which is found among all men solely by the constitution of their nature. This equality is the principle and foundation of liberty. Natural or moral equality is therefore based on the constitution of human nature common to all men, who are born, grow, live, and die in the same way...." (zie: https://quod.lib.umich.edu/d/did/did222 ... w=fulltext).

Deze natuurlijke gelijkheid vloeit voort uit het natuurrecht. Antoine-Gaspard Boucher d'Argis (1708-1791, bio zie: https://artflsrv03.uchicago.edu/philolo ... gate/1/19/) schreef het lemma over natuurrecht: https://quod.lib.umich.edu/d/did/did222 ... law#bottom
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door fred neerhoff »

Indien mensen zonder enig overkoepelend organisatorisch verband zouden kunnen leven, is er helemaal geen recht.
Ieder individu is in deze fictieve situatie de concurrent van de ander.

Maar in werkelijkheid is er altijd het primitieve organisatorisch verband van de familie, de clan of de stam. Binnen deze sociale structuren geldt de macht van de sterkste. M.a.w. macht is recht. Dezelfde redenering voor de natie staat en staten onderling.

De entiteit met de meeste macht bepaalt de rechtsorde. Universele gelijkheid tussen individuen onderling (voor de wet) is dus een fictie. Het kan wel nagestreefd of gewenst worden, maar de facto is het een lege huls.
hagenaars

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door hagenaars »

Hier worden een serie denkfouten gemaakt. Recht is een overeenkomst tussen mensen en hun groepen. Dat mensen niet zonder verbanden kunnen, is juist, maar dat is geen noodzaak voor ontwikkeling van recht. De rechtsorde wordt ook beslist niet door de duidelijkste machthebber bepaalt. Er is trouwens niets primitiefs aan familie, -stam of andere niet statelijke verbanden.

De Republiek ontwikkelde een zeker recht bv. godsdienstvrijheid (Unie van Utrecht.) Terwijl de machthebber (In Brussel en Madrid) moest toezien.

De Unie van Utrecht is een op 23 januari 1579 getekende overeenkomst tussen een aantal Nederlandse gewesten, waarin werd overeengekomen dat men zich gezamenlijk zou inzetten om de Spanjaarden het land uit te jagen en waarin daarnaast een aantal staatkundige zaken werden geregeld op het gebied van bijvoorbeeld defensie, ...(Zie verder bij Wikipedia.)
Laatst gewijzigd door hagenaars op za 10 aug 2019, 08:00, 2 keer totaal gewijzigd.
David Bakker
Beheerder
Berichten: 1337
Lid geworden op: ma 28 nov 2011, 00:35

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door David Bakker »

fred neerhoff schreef:Universele gelijkheid tussen individuen onderling (voor de wet) is dus een fictie. Het kan wel nagestreefd of gewenst worden, maar de facto is het een lege huls.
Toch wordt die universele gelijkheid breed gezien als de belangrijkste verworvenheid van de Verlichting en volgens sommigen is het christendom de bron van die verworvenheid:

Larry Siedentop (Larry Siedentop, ‘Inventing the individuel. The origins of Western Liberalism’, PenguinBooks, Nijmegen 2015) neemt de stelling in dat het christendom de voedingsbodem heeft gelegd voor het ontstaan van het moderne liberalisme omdat het als eerste de mens als individu heeft erkend. Het onderscheidende kenmerk van het christendom is zijn universalisme d.w.z. het streven om één grote christelijke samenleving te creëren die niet uit clans, stammen of kasten bestaat maar uit individuen die elk een persoonlijke relatie met God hebben. God beoordeelt ieder individu op gelijke wijze is dan de gedachte. Dit christelijke individualisme is de keerzijde van het christelijke universalisme zo betoogt Siedentop.

In de klassieke oudheid en in het Romeins Recht werd ongelijkheid als een gegeven beschouwd. Hier tegenover stelt de apostel Paulus de morele gelijkwaardigheid van mensen alsmede de christelijke vrijheid. Die vrijheid wil zeggen dat de gewetensvolle mens uit vrije wil tot het geloof komt en niet onder dwang of door het blind volgen van de regels zoals in het Jodendom. Paulus' morele gelijkwaardigheids-stelling krijgt vervolgens een nieuwe impuls tijdens de Investituurstrijd. Het pausdom zocht toen naar argumenten tegen de claim van wereldse leiders dat zij de enige bron van recht waren en stelde dat er door God gegeven universele morele wetten zijn (natuurrecht) die van een hogere orde zijn dan alle menselijke wetten. De morele gelijkheid van mensen die uit dit natuurrecht volgde werd vervolgens het uitgangspunt bij de ontwikkeling van het canonieke recht. De canonisten breidde het natuurrecht concept uit door er subjectieve, individuele (natuurlijke) rechten aan toe te voegen.

Geert Jan Spijker schrijft vervolgens over het boek van Siedentop (zie: https://www.geloofenwetenschap.nl/index ... individual):

“Dit alles levert iets indrukwekkends op: een veelzijdig door canonisten gemaakt rechtssysteem. Een ware revolutie waarin de basiseenheid van de rechtsorde het individu wordt en gerechtigheid wordt gerelateerd aan de natuurlijke gelijkwaardigheid van ieder mens, vanwege diens waarde voor God. De kerk zelf vond het destijds niet zo innovatief wellicht, omdat men ‘alleen maar’ de diepste christelijke intuïties over de mens over morele gelijkheid wilde realiseren, maar vernieuwend was het wel. Paulus’ morele notie van ‘equal liberty’ werd geformaliseerd in juridische termen, waarbij langzamerhand natuurlijke, individuele rechten ontstonden tegenover machthebbers. Deze verandering in het recht had gevolgen voor de visie op overheden en vorsten. Nederigheid en dienstbaarheid kwamen voorop te staan. “God would judge rulers according to what they have done for ‘all souls’, irrespective of social standing.” (206) Deze morele notie had vervolgens niet alleen gevolgen voor de overheid, maar ook voor de kerk zelf. Ook haar aanspraken op macht werden beperkt. We herkennen hierin al de contouren van onze hedendaagse democratische rechtsstaat, waarin de overheidsmacht principieel beperkt is, grondrechten aan burgers een vrije ruimte bieden, gelijke behandeling van burgers een zaak van rechtvaardigheid is, kerk en staat onderscheiden taken en verantwoordelijkheden hebben. Die rechtsstaat is dus maar niet iets van na de Verlichting en de Franse revolutie – vrijheid, gelijkheid, broederschap – maar van veel eerder. Volgens Siedentop zijn de wortels van het liberalisme rond 1400 al erg stevig aanwezig. Een coherent programma was er natuurlijk nog niet, dat zou de eeuwen daarna volgen. Maar het liberalisme en onze rechtsstaat zijn beide kinderen van het christendom, dat het individu uitvond.”


Er valt ongetwijfeld een en ander af te dingen op het narratief van Siedentop. Feit is wel dat het christelijke natuurrecht zijn invloed heeft gehad op tal van verlichtingsdenkers (Thomas Hobbes, John Locke en Thomas Paine om er eens een paar te noemen).
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door fred neerhoff »

David Bakker schreef:Er valt ongetwijfeld een en ander af te dingen op het narratief van Siedentop. Feit is wel dat het christelijke natuurrecht zijn invloed heeft gehad op tal van verlichtingsdenkers (Thomas Hobbes, John Locke en Thomas Paine om er eens een paar te noemen).
De Verlichting was een reactie op de overheersende mindset van daarvoor. Die mindset was er een van wegkijken van de realiteit. De Verlichting zette de mensen weer met beide voeten op de grond.

De Verlichting is dus niet te danken aan het christendom, maar is er ondanks dat wegkijk-geloof van christenen toch gekomen.

En ja, natuurlijk is iedere nakomer van een eerdere generatie beïnvloed door die generatie. Siedentop geeft de credits van de Verlichting geheel onterecht(zelfs nogal achterbaks) aan het christendom, terwijl die wegkijk-godsdienst juist het obstakel voor iedere vooruitgang was (en is).
David Bakker
Beheerder
Berichten: 1337
Lid geworden op: ma 28 nov 2011, 00:35

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door David Bakker »

fred neerhoff schreef: De Verlichting zette de mensen weer met beide voeten op de grond.
De Franse mensenrechtenverklaring - die als een hoogtepunt van de Verlichting wordt gezien - is toch niet zo down to earth. Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Verklarin ... _de_burger
fred neerhoff schreef:De Verlichting is dus niet te danken aan het christendom, maar is er ondanks dat wegkijk-geloof van christenen toch gekomen.
Immanuel Kant wordt beschouwd als 1 van de grootste verlichtingsfilosofen. Mijn indruk is dat zijn filosofie een vorm van christendom is maar dan geformuleerd in seculiere termen (zedenwet, categorische imperatief etc.).
fred neerhoff schreef:En ja, natuurlijk is iedere nakomer van een eerdere generatie beïnvloed door die generatie. Siedentop geeft de credits van de Verlichting geheel onterecht(zelfs nogal achterbaks) aan het christendom, terwijl die wegkijk-godsdienst juist het obstakel voor iedere vooruitgang was (en is).
Het gaat mij ook wel ver wat Siedentop beweert maar het lijkt er toch op dat bepaalde aspecten van het christendom prominent in de Verlichting terugkomen. Bijvoorbeeld het universalistische natuurrecht denken.
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door fred neerhoff »

David Bakker schreef:De Franse mensenrechtenverklaring - die als een hoogtepunt van de Verlichting wordt gezien
Door wie? Door de kantianen en de christelijk geïnspireerden wellicht, maar beslist niet door iedereen.
David Bakker schreef:Immanuel Kant wordt beschouwd als 1 van de grootste verlichtingsfilosofen.
Alweer, door wie? Ook hier bestaat geen algemene consensus over.
David Bakker schreef:Het gaat mij ook wel ver wat Siedentop beweert maar het lijkt er toch op dat bepaalde aspecten van het christendom prominent in de Verlichting terugkomen. Bijvoorbeeld het universalistische natuurrecht denken.
Er zijn nog veel meer aspecten te noemen waar het christendom de Verlichting heeft gefrustreerd. Daarover zwijgt Siedendorp. Deze christen probeert zoals gewoonlijk elke vooruitgang te claimen, en wel op de eveneens bekende achterbakse manier.
hagenaars

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door hagenaars »

Het valt toch niet moeilijk in te zien dat Denis Diderot en Jean Rond d' Alembert zelf die mensenrechten het hoogtepunt van de verlichting zagen? (Vgl. wat Philip Blom in Het Verdorven Genootschap (2010) daarover schreef.)
Er is veel beweerd over Immanuel Kant, maar niet, dat hij geen grote bijdrage aan de Verlichting schonk.
Het is juist dat de Verlichting in het geheel niet door het Christendom werd ondersteund. Al nam de Verlichting natuurlijk ideeën van zijn voorganger over.

De inhoud van de Encyclopédie( 1751 tot 1772) kenmerkte zich door wetenschappelijke artikelen, die bedoeld waren om de mensen zélf te laten nadenken. De inslag van de Encyclopédie was rationalistisch, atheïstisch, sceptisch en materialistisch. De Encyclopédie voerde een pleidooi voor meer liberalisme, democratie en bekritiseerde bestaande autoriteiten en wanpraktijken, waaronder de Rooms-Katholieke Kerk en de absolute vorst. (Wikipedia.)
hagenaars

Re: Gelijkheidsbeginsel

Bericht door hagenaars »

Over het gelijkheidsbeginsel nog dit. (Er is natuurlijk veel meer over te zeggen.)
De achttiende eeuw en daarbinnen de verschillende stromingen die wij nu De verlichting noemen, wordt gekenmerkt door verzet tegen geloof en godsdienst en daarbinnen de kerkelijke hiërarchie. Terwijl ook de adel onder vuur lag, afhankelijk van de mate van centralisatie. In Frankrijk 1) met het absolute vorstendom natuurlijk als eerste en vooral.

1) Über den Prozeß der Zivilisation. Soziogenetische und psychogenetische Untersuchungen (2 delen, 1939). Uitgebreide 2e druk 1969. Vertaling: Het civilisatieproces. Sociogenetische en psychogenetische onderzoekingen (1982. In 2011 heruitgave in de Reeks Grote Klassieken van uitgeverij Boom).
Plaats reactie