Daniel Dennet ziet ze vliegen

David Bakker
Beheerder
Berichten: 1337
Lid geworden op: ma 28 nov 2011, 00:35

Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door David Bakker »

In dagblad Trouw van zaterdag 14 januari jl. staat een interview met de evangelische atheist Daniel Dennet. Daarin merkt hij op:

"Kijk, ik ben heel optimistisch over de toekomst van religie, ik denk namelijk dat die er somber uitziet, het internettijdperk heeft de beschermende vliezen rond religies onherstelbaar beschadigd, is mijn overtuiging. En toch... Ja, soms ben ik bang dat ik de veerkracht van religies schromelijk heb onderschat. Misschien zijn religies veel beter dan ik denk. Misschien zie ik iets over het hoofd."

en

"Ik ben ervan overtuigd dat religieus geloof tanende is is. Men zegt vaak dat religie een wedergeboorte meemaakt, dat ze niet verdwijnt. Maar dat is onzin. Overal waar je kijkt, zie je dat religie terrein verliest. De groep van ongelovigen groeit het snelst. De fundamentalisten maken een hoop herrie, wanhopig proberen ze vast te houden aan wat er nog is. Maar het zijn stuiptrekkingen. Religie is helemaal niet aan een inhaalslag bezig. Dat is niet waar."

Het laatste lijkt me onzin. De gebieden op de wereld waar de meeste kinderen worden geboren zijn religieus. Ongelovigen worden een steeds kleinere minderheid.
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door fred neerhoff »

Het komt mij voor dat je eerst moet weten wat religie precies inhoudt voordat je er allerlei boute stellingen over gaat debiteren.
hagenaars

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door hagenaars »

Eens met Fred, ik ben van mening dat de secularisatietheorie nog altijd opgaat en niet wordt weerlegd. (Zoals veel oppervlakkige waarnemers denken of zelfs hopen.) Geen gemakkelijk onderwerp overigens.
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door fred neerhoff »

hagenaars schreef:ik ben van mening dat de secularisatietheorie nog altijd opgaat en niet wordt weerlegd.
Secularisatie is iets normatiefs en religie niet.
hagenaars

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door hagenaars »

Ja, wat is religie...Kijk bij Vestdijk:


Simon Vestdijk

Een verklaarde atheïst met een verbazingwekkende,

onverklaarbare sympathie voor de mystieke mens.



Hij schreef het middenin de oorlog, in gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel. In 1947 verscheen het in boekvorm: De toekomst der religie. Negen lezingen waarin Vestdijk de weg baant voor een nieuwe religieuze mens, verlost van zijn zelfgeschapen demonen en in harmonie met zichzelf. Aan het einde van zijn boek bepleit hij het oprichten van instituten waar 'de rijpere jeugd' zich kan scholen in concentratie- en meditatiemethoden, naar het voorbeeld van het oude India, waar kinderen (volgens hem) van jongs af aan doorkneed worden in yogatechnieken.

Vestdijk, zoon van een remonstrants predikant, wist het zeker: het christendom had zijn langste tijd gehad. Hij baseerde die overtuiging op een scherp inzicht in de menselijke psyche en de geschiedenis van de godsdiensten. Hij onderscheidt drie typen die je in alle tijden en culturen tegenkomt: het metafysisch-projecterende, het sociale en het mystiek-introspectieve type. In het christendom, en vooral in de protestantse divisies die Vestdijk als zijn broekzak kende, domineerde de eerste soort, die der metafysici. In zijn optiek waren dat vooral mannen. Steile, stipte, starre lieden, gedisciplineerd en vasthoudend, redenerend en ordenend, vechtend tegen hun seksualiteit, geteisterd door zondebesef, niet in staat zichzelf of anderen te doorgronden. Zij ontlenen hun kracht aan het onbetwijfelbare bestaan van een andere wereld, voor hen de troonzaal van waarheid en wilskracht.

Deze mannen, gepresideerd door die ene, alles overtreffende Man, hadden niet het eeuwige leven, betoogde Vestdijk in 1943. De toekomst was allereerst aan het sociale type, dat veel warmbloediger en emotioneler wezen dat zich graag ontfermt over de medemens en gerechtigheid laat prevaleren boven de rechte leer. Ze waren al geboren, deze sociaal bewogen religieuzen. Het ontbrak er nog maar aan dat Vestdijk hun namen kon spellen. De Oosterhuizen, de Schillebeeckxen, de Sölles, en al die andere bevrijders van de jaren zestig en zeventig - Vestdijk voorzag ze.

En hij voorzag ons, de solo-religieuzen. Niet zoals we nu zijn, maar zoals we kunnen worden. Als we onze angst afleggen, kunnen we toegroeien naar het type dat Vestdijks meeste sympathie had, het mystiek-introspectieve. Vestdijk meende dat dit slag de grootste overlevingskansen bezat, simpelweg omdat het meer dan de andere aansluit bij de menselijke natuur. Sleutelbegrip in zijn analyse is het begrip 'integratie'. Daarmee doelt hij op de mate waarin de religieuze mens in balans is met zichzelf en de wereld om hem heen. Het metafysische type beschouwt hij als gedesintegreerd, dit in tegenstelling tot het sociale en, vooral, het mystiek-introspectieve type.

Zijn karakterschets van de geïntegreerde mens leest als een pleidooi voor een vrij beleefde religiositeit, opgewekt en verbeeldingrijk: ,,Een geïntegreerde zal zijn fantasieën, dromen en visioenen voor 'werkelijkheid' verslijten; maar de volgende dag heeft hij andere fantasieën die de 'werkelijkheid' van die van de vorige dag teniet doen. Dit gemis aan consequentie kleurt uiteraard zijn religieus wereldbeeld dat steeds vloeiender, dynamischer, relativistischer zal zijn dan dat van het gedesintegreerde type. Meestal maakt de geïntegreerde een innerlijk voorbehoud, meestal is hij bereid het 'bewezen' geloofsstuk weer terug te nemen en (als symbool of gelijkenis) van zijn absoluut karakter te ontdoen; en dat betekent dat hij meester is van zijn geloof en niet de slaaf ervan.''

Wat een visioen dat Vestdijk hier oproept. Wat een fraai visioen. Zelf had Vestdijk niet de behoefte het achterna te jagen, daarvoor was hij te veel een man van de ratio, was hij te cerebraal aangelegd. 'Het intellectualisme is nu eenmaal de grote bezoeking van de westerling', constateert hij laconiek - en hij was schrander genoeg om te begrijpen dat hij zelf een voorbeeldig bebrild bewijs van die stelling was.

Jan Oegema (fragment)
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door fred neerhoff »

Ik vind Vestdijk niet duidelijk als hij het over religie heeft. Bovendien redeneerde hij typisch vanuit het christendom. En zoals elke godsdienst, tracht het christendom alle religie te annexeren. Maar je hoeft alleen maar naar de Chinezen te kijken om te weten dat je je niet door die annexatie poging moet laten intimideren.

Op zichzelf is religie goed noch slecht. Religieuze gevoelens zijn op zichzelf a-moreel!
hagenaars

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door hagenaars »

Ik kom hier nog op terug, nu niet, te druk.
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door fred neerhoff »

hagenaars schreef:Ja, wat is religie...Kijk bij Vestdijk
Bovendien zwijgt Vestdijk in alle talen als het gaat over de oorsprong van religie. Volgens mij is religie aangeboren: onwetendheid, begeerten en angst voor het onbekende is de werkelijke bron voor alle bijgeloof en zingeving.
hagenaars

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door hagenaars »

Ik zal het nakijken, maar nu niet, eerst Leo Polak en der Kantgesellschaft. Ik betwijfel of je gelijk hebt. Hij schreef een proefschrift over angst. Het werd overigens nooit verdedigd. Het is natuurlijk gedateerd, jaren veertig, vijftig. ik vind dat Vestdijk met al deze beperkingen het fenomeen religie, de oorsprong er van behoorlijk scherp had.
fred neerhoff
Berichten: 4560
Lid geworden op: di 13 dec 2011, 09:55

Re: Daniel Dennet ziet ze vliegen

Bericht door fred neerhoff »

hagenaars schreef: ik vind dat Vestdijk met al deze beperkingen het fenomeen religie, de oorsprong er van behoorlijk scherp had.
Volgens mij hadden we het over het fenomeen religie, en niet over de persoon Vestdijk.
Plaats reactie